Gıda
Kış etkinlikleri için gıda planlamada, soğuk havanın ve fiziksel etkinliğin vücut üzerindeki büyük talebi ile kışın yiyecek hazırlamadaki zorluklar (zaman alıcı, ocağın ateşlenmesi) ve gurubun iştahını açacak öğün gerektiği gibi faktörleri göz önüne almak gerekir. Kış etkinliği sırasında, vücudun gıdaya duyduğu gereksinim arttığı halde iştah azalır. Öğün iştah açıcı değilse yenmez. Bazı koşullarda yemek için kendinizi gerçekten zorlamanız gerekebilir.
Gıda türleri
Tüm gıdalar değişik miktarlardaki üç temel gıda türünden oluşur – karbonhidratlar, yağlar, proteinler ve su, vitaminler ile mineraller. Her üç temel gıda türü basit şekerlere dönüştürülebilir ve enerji üretmek üzere vücut tarafından yakılır. Ancak dönüşüm için gereken zaman dilimi molekül karmaşıklaştıkça artar. Karbonhidratlar proteinlerden ve proteinler de yağlardan daha çabuk basit şekere dönüşebilir.
Kış kampı için besinsel yüzdeler
%50 Basit şekerler 5 kalori/gram – hızlı salınır. Karmaşık karbonhidratlar 5 kalori/gram – hızlı salınır. Kolay sindirilebilirler. Şekerleme, tahıl, ekmek, pirinç, makarna, kurutulmuş meyve, sebzeler.
%20 Proteinler 5 kalori/gram – genellikle yavaş salınırlar. Proteinler temel olarak vücut dokusunun oluşması ve bakımı için kullanılırlar. Et, balık, peynir, süt, yumurta, fındıkgiller, tohumlar.
%30 Yağlar 9 kalori/gram – çok yavaş salınırlar, ama uzun dönem boyunca ısı salarlar. Ancak, yağları glikoza dönüştürmek için daha fazla enerji ve su gerekmektedir. Margarin, fındıkgiller, peynir, yumurta, salam.
Vitaminler ve Mineraller – genellikle yediğimiz çoğu gıdada bulunurlar. 7-10 günden daha uzun olmayan etkinliklerde özel kaynak gerekmez. Daha uzun etkinliklerde ve ekspedisyonlarda vitamin ve mineral takviyesi gereklidir. Ekspedisyonlar için bir doktordan özel tavsiye alınız.
Kalorik gereksinimler
Vücudu sıcak tutmak için harcanan enerji nedeniyle kışın kalorik gereksinimler artar. Aşağıda, değişik etkinlik düzeyleri için kalori gereksinimleri özetlenmiştir.
Aktivite Kalorik Gereksinim (kg-cal/gün)
Bazal metabolizma 1,500
Hareketsiz oturmak 2,500 – 3,000
Üç mevsim çantalı yürüyüş 3,500 – 4,000
Kış çantalı yürüyüş 4,500 – 5,000+
Tablodaki değerlerin yaş, vücut metabolizması, sağlık, vs gibi belirli kişisel değişkenlik gösterebileceğini unutmayınız.
Öğünler
Kışın taze gıda almaktan kaçınınız (taze meyve, sebze, yumurta). Taze gıda su içerir, ağırlıkları fazladır (zaten yeterince taşıyacak eşyanız var) ve donar. Çoğunlukla kuru gıda (müsli, makarna, pirinç, buğday, yulaf ezmesi), pişirilmiş gıda (üzümlü kek, kurabiye) alınız.
1. Kahvaltı – Tüm günlük iş için temel oluşturacağından, karmaşık değil ama tam öğün olmasına dikkat ediniz. Uyandıktan sonra harekete geçeceğiniz için zaman önemli bir faktördür. Sabahın erken vaktinde (soğuk) saatlerce kamp etrafında dolanmak, soğuk ayak ve vücuda neden olur. En kolay su kaynadığı için, kişisel kaplarda hazırlanabilecek besinler kullanınız. Öneriler: Sıcak çikolata, sıcak pekmez ve bal, müsli ve çikolata, bal vs ile desteklenmiş mısır gevreği. Tam yağlı krem peynir ile hazırlayacağınız ekmek paparası her üç temel besin öğesini de içerecektir.
2. Öğle yemeği – Kış etkinliklerinde öğle yemeği için iki yaklaşım vardır. Birinci yaklaşım, geleneksel öğle yemeği için durmak ve uzun bir mola vermektir. Bu etkinliğe ara verilmesi ve kişilerin soğuması anlamına gelir. Ek katmanların giyilmesi/çıkarılması gerekir. Tüm bunlar zaman kaybına neden olur. Ancak, bu aynı zamanda bölgenin keşfi ve soluklanmak için zaman kazandırır. İsterseniz ocağınızı çıkarıp sıcak bir öğün hazırlayabilirsiniz. Diğer yaklaşım ise, gün içerisinde, manzara molalarında, su kenarlarında, giyinme molalarında yenilebilecek bir kişisel öğle yemeğinin taşınmasıdır. Bu yaklaşım, kişilerin ortalıkta dolanma süresini en aza indirdiği gibi uzun dinlenme sağlamaz. Her iki yaklaşımda da tüm gıda guruplarını içeren bir öğün hazırlamalısınız: Et, peynir, fındıkgiller, kuru meyve, kuru üzüm, kurabiye, şekerleme, tahıl barları.
“Tüm gün boyu yenecek öğle yemeği” durumunda genel formül kişi başına günde aşağıdakilerin alınmasıdır:
- 250-375 gram – kuru üzüm, fıstık, çikolata vs
- 125-250 gram – Et ve/veya peynir – lokma büyüklüğünde hazırlanmış
- Diğer kalemler kurabiye, bisküvi, Beypazarı kurusu, fıstık ezmesi, vs.
3. Akşam yemeği – Genellikle akşam yemeğine, her kişinin bardağında hazırlanabilecek hazır çorba veya sıcak bir içecekle başlamak iyidir. Ana yemeği beklerken bir miktar içsel sıcaklık sağlar. Kışın, ana öğün genellikle tek tencere yemeği şeklindedir. Bu hem zaman hem de yakıt kazandırır. Sos veya et suyu temelli olan tencere yemeği, karbonhidrat (bulgur, makarna), yanınızda taşıdığınız protein kaynağı (et, peynir, konserve balık) ile harmanlanarak ve bir gün önce kilitli bir torba içerisinde nemlendirdiğiniz (pişmede kolaylık sağlar) kurutulmuş sebze içeren karışımlarla hazırlanır. Tatlandırmak amacıyla baharat kullanıldığı gibi sarımsak, soğan da mutlaka eklenmelidir. Unutmayınız, gün sonunda aç olmaktan çok yorgun olacağınız için, ilginç bir öğün hazırlamak yemenizi sağlayacaktır.
Akşam yemeği sıcak içeceklerle (tang, çay, sıcak çikolata ve tarçın, zencefil eklenmiş bol şekerli bitki çayları vs) ve mutlaka bir tatlı ile bitirilir. Yemek bitiminde kişisel su şişeleri (termoslar) gece için eritilmiş/ısıtılmış su ile doldurulmalı ve uyku tulumunda saklanmalıdır. Bu size fazladan ısı sağlar (ilerideki su bölümüne bakınız). Bütün yiyecekler yapıları nedeniyle az veya çok su içerirler. Gece donmalarını önlemek için yalıtılmış yemek torbalarının kullanılması önerilir.
4. Uyumak için gıda – Gecenin yarısında uyanır ve üşüdüğünüzü hissederseniz (yada uykuya geçmeden hemen önce) en iyisi proteinli yiyecekler yemektir. Protein daha yavaş parçalandığı için, salıverilen ısı daha uzun bir zaman bölümüne yayılacaktır. Şeker yerseniz, çok çabuk ısınırsınız, ardından vücut sıcaklığınız, hatta bazen başlangıç düzeyinizin de altına, düşer.
5. Kap kacak – Tüm kişisel kullanım için ihtiyacınız, büyük yalıtılmış plastik bir bardak ve tahta bir kaşıktır (Kışın metal kap kacak getirmeyiniz). Kap kacağın temizlenmesi, genellikle kar ile ovma şeklinde yapılır.
6. Gıdanın paketlenmesi – Yanınızda taşıyacağınız atıkları en az düzeye indirmek için gıdanızı yeniden paketlemeniz gerekir. En iyisi gıda maddelerini öğün olarak birleştirmektir veya farklı torbalara doldurmaktır (kahvaltı torbası, öğle yemeği torbası, akşam yemeği torbası, sıcak içecek ve tatlı/çerez torbası). Ayırmak için, torbaları etiketleyiniz yada farklı renklere boyayınız.