Ölü havayı sağlamanın anahtarı birden fazla giysi katmanına sahip olmaktır. Her katman belirli bir “clo” değeri sağlar. Bu, katman ekleyerek veya çıkararak sıcaklık değiştiğinde veya etkinlik düzeyiniz değiştiğinde, birikmiş ölü hava yüzeyini artırma/azaltmanızı sağlar. Unutmayınız, vücudunuz ısı kaynağıdır. Giyim katmanları sadece ısıyı tutmak ve soğuk çevreye ısı kaçağını önlemeye yararlar. Çok katlı giyinmişseniz, fazla ısınmaya ve dolayısıyla terlemeye başlarsınız. Etkinlik düzeyiniz ile giysi katmanlarının miktar ve çeşidi arasında uygun ısı dengesini sağlamanız gerekmektedir.
Örnek 1: 25 kg!lık bir yük ile dik bir yokuşu hedik ile tırmanmaktasınız. Hava sıcaklığı -12°C. Yün pantolon ve hafif bir polipropilen üstlük giymektesiniz. Dinlenmek için durur durmaz ısı üretiminiz yavaşlayacaktır. Birkaç dakikadan fazla durursanız, üşümeye başlarsınız. Bu durumda işlevsel bir dış katman giymeniz gerekir.
Örnek 2: Düz arazide yürümektesiniz. Hava sıcaklığı -5°C’dir. Hafif bir polipropilen alt/üst iç, kaz tüyü yelek ve rüzgar durdurucu ceket giymektesiniz. Uzun dik bir tırmanışta zorlanma nedeniyle kas etkinliğinizde artış olur. Isı üretimindeki artış terlemeye neden olur. Fazla ısınmayı önlemek için, kaz tüyü yeleği çıkarınız.
Neden fazla katman giyip terlemeyelim? Islak bir yüzeyden ısı kaybı kuru yüzeydekinden 25 kat daha hızlı olabilir (suyun yoğunluğunun daha yüksek olmasından dolayı). Terleyip ıslandığımızda, suyun buharlaşması sonucu çok daha yüksek hızla ısı kaybederiz. Ayrıca, terleme yoluyla havanın çok kuru olması nedeniyle çok yüksek miktarda su kaybederiz. Çok fazla su kaybı susuz kalmaya ve hipotermi riskinin artmasına neden olur. Sonuç olarak, etkinlik düzeyinde sıcak kalmak, ancak terlememek için katmanları kontrol etmek ile olasıdır.
Kısacası, kışın yürümek giysi katmanlarının, rahatlığı sağlamak amacıyla, sürekli ayarlanması sürecidir. Bu, katmanlar arasında değişkenlik sağlamak amacıyla birden fazla katmanın giyilmesi/çıkarılması anlamına gelir. Bir çok koşulda ısı taşınımı (konveksiyon) en fazla ısı kaybına neden olur. Düzgün yalıtımı sağlamak için, rüzgar geçirmez bir dış katmana gereksinim vardır.
Örnek 3: Yün bir kazak ile rüzgarlı bir zirvede durmaktasınız. Rüzgar kazağın gözeneklerinin içine dolarak deriye temas eden sıcak hava katmanını hızla dışarı atar.
Başka bir taşınım faktörü giysilerin içinde oluşan “körük eylemi”dir. Hareket ettiğinizde giysinizin ve çoraplarınızın içinde birikmiş sıcak hava gözeneklerden dışarı körüklenerek daha soğuk hava içeri girer. Başı koşullarda, bu eylem vücut yalıtımının %50’sinin kaybına neden olur. Yani, tüm giysi katmanlarının etkili bir yalıtılmışlığa (düğme, fermuar vs.) sahip olması gerekir. Katmanlardaki açıklıklar havalandırmayı sağlar. Bu şekilde, fazla ısınıldığında katmanı çıkarmadan da havalandırma sağlanır. Ceketteki ön ve koltuk altı fermuarlarının açılıp/kapanması, giysi katmanını çıkarmadan, fazla ısındığınızda havalandırmayı ya da üşüdüğünüzde ısınmayı sağlar. Çok gevşek giysilerde sıcak hava gözeneklerden dışarı körüklenir. Giysilerin vücuda tam oturması ancak sıkmaması gerekir. Fazla sıkan giysiler basınç uyguladığından, katmanlardaki ölü hava yüzeyinin düşmesine ve ayrıca vücut hareketinin engellenmesine neden olur.
Başka bir kural; giysinin verimi örttüğü vücut parçasının çapı ile doğru orantılıdır. Gövdeye eklenen birim yalıtım, kollara ve bacaklara eklenen aynı yalıtımdan daha etkilidir. Ayrıca, vücut iç sıcaklığının korunmasında da etkilidir. Vücut sıcaklığının korunmasında yeleklerin bu kadar iyi iş görmesinin nedeni budur. Her vücut parçası için en uygun yalıtım kalınlığı vardır. Bunun üzerinde katman eklenmesi sadece hareketi engellemeye yarar.
İnce bir çift eldiven giydikten sonra ellerinizin daha fazla üşüdüğünü hiç fark ettiniz mi? Bunun nedeni, dairesel bir yüzeyin üzeri yalıtım materyali ile kaplandığında, ısının kaybının gerçekleşeceği yüzey alanı da artar. Bu da daha geniş yüzeyden daha fazla ısı kaybı demektir. Parmak gibi küçük silindirler bir ikilem etkisi gösterirler. Yuvarlaklık arttıkça belirli bir yalıtım kalınlığının etkisi de azalır. 6 mm kalınlığa erişinceye kadar yalıtım katmanının kalınlığındaki artış, gerçekte parmaktaki ısı kaybının artışına neden olur. Bunun üzerindeki yalıtım, işlevsel değildir. Tek parmak eldiven, parmaklı eldivenden daha az yüzey alanına sahip olacağından daha iyi yalıtım sağlar.
